Yeni bir aygıt satın aldığınızda pak ve süratli olmasını tercih ederiz. Aynı şekilde sıfır bir cihazın kısa süre içerisinde yavaşlama sorunuyla gelmemesini de istemek normaldir. Ancak yeni cihazların birçoğunda bu vaziyet tam anlamıyla olası hale gelmiyor. Bunun sebeplerinden bir tanesi de bloatware yazılımlarıdır. Peki bloatware nedir?
Kullanıcılar bir telefon ya da bilgisayar satın aldıklarında alakalı aygıt bir müddet sonra yavaşlama yapar. Bu vaziyet olabildiğince can sıkıcıdır. Cihazın performansını düşüren çoğu aktif vardır. Bunlardan birisi de bloatware yazılımlardır. Biz de bu yazımızda yavaş bir cihaza haiz olan kullanıcılar için bloatware nelerdir sorusunu açıklayacağız.
İçindekiler
Bloatware Nedir?
Bloatware cihazlara yüklenmiş olan, istenmeyen ve potansiyel bir zararlı yazılımdır. ‘Potansiyel Olarak İstenmeyen Programlar’ ya da ‘PUP’ şeklinde de bilinmektedir. Bu tatbik çeşidini içine alan bloatware, hizmetleri direkt olarak tüketicilerin önüne koymak için bir marketing şekli kullanır. Bu marketing biçiminde ise bloatware, satıcılar, üreticiler ya da distribütörler tarafınca cihazlara daha önceden yüklenir.
Bilgisayarlarda yer edinen Bloatware, e-posta kutusundaki lüzumsuz iletilere benzemektedir. Çünkü bloatware, kullananların yüklediği ya da cihazlarında yer almasını istediği bir tatbik değildir. Ayrıca bloatware ne kadar geç ayrım edilirse cihazın performansı kullanıcı için o denli can sıkıcı hale gelir. Bu özelliklerinden kaynaklı da bloatware, spam e-posta ile birbirine benzemektedir.
Bloatware Tehlikeli midir?
Yazımızda bloatware nelerdir sorusunun cevabını verdikten sonra bu yazılımın tehlikeli olup olmadığına da değinelim. Bu soruya kati bir yanıt verme imkanı bulunmasa da performansı düşüreceğini söylemek mümkündür. Bloatware yazılımı cihaza genelde daha önceden yüklü halde gelir. Üstelik bloatware, bir müddet sonra cihazın RAM’ini tüketir ve yavaşlamaya niçin olur. Bloatware yazılımının aleti yavaşlatmasında da bir niçin vardır.
Cihazınıza ne kadar çok tatbik indirilirse o denli fazla işlemci gücü kullanılacaktır. Bloatware uygulamasını kullanmasınız dahi gene de bu tatbik cihazınızda yer kaplayacaktır. Bunun kararında ise cihazınız ve içerisinde yer edinen programların tümü daha yavaş çalışmaya başlayacaktır.
Bloatware ancak aleti yavaşlatmakla da yetinmemektedir. Bunun yanında, web sitelerinden indirilen ya da üçüncü taraf tatbik kararında hata sonucu indirilen birtakım bloatware yazılımlar da fena niyetli olabilir. Lenovo markasının 2016 senesinde gerçekleştirdiği bir atılım bu yönüyle kullanıcılardan tenkit almıştı.
Lenovo, bilgisayarların performansını artırma amacıyla sistem güncellemelerini ve araçları indirerek cihazlara bloatware yazılımını yerleştirmişti. Fakat gerçekleştirilen emniyet açıkları sebebiyle cihazlara Trojan virüsü de yerleştirilmişti. Trojan virüsü ise bir müddet sonra işletim sistemlerine sızdı. Lenovo’nun bu emniyet açığını düzeltmesi ise vakit aldı.
Bloatware Yazılımı Cihaza Nasıl Ulaşır?
Bilgisayarlardaki bloatware, e-posta adreslerine gelen spam mailler gibidir. Siz önemsemedikçe spam mailler daha da çoğalmaktadır. Aynı şekilde bloatware yazılımı da cihaza ulaşıp zarar vermeye başladığı vakit kendisini birazcık belli eder.
Bu yazılım, cihaza iki değişik yoldan gelir. İlki, cihaza daha önceden yüklü halde gelmesidir. Diğer yol ise sizin bilincinde olmadan bu yazılımı indirmenizin kararında cihazınıza ulaşmasıdır. Şimdi bu mevzu ile alakalı daha ayrıntılı bir izahat yapalım.
Cihaza Önceden Yüklü Halde Gelen Bloatware
Bloatware sıklıkla cihaza daha önceden yüklü halde gelmektedir. Üreticiler, muayyen cihazların yüklü olduğu cihazları satın almaya meyillidir. Bu da emniyet paketi, müzik uygulamaları, dosya yöneticisi ve birtakım üçüncü taraf yazılımlar gibi ek uygulamaları içermektedir. Üreticiler cihaza bu biçim programlar yükleyerek ya da satın alarak daha çok para kazanmaya çalışmaktadır.
Cihaza daha önceden yüklenmiş olan bloatware yazılımlar genelde zararsızdır. Çünkü bu bloatware, ancak reklam amaçlıdır. Bloatware yazılımın reklam göstermesi kullanıcılar için can sıkıcı olabilir. Ancak kullanıcılar ancak bu nedenle yazılımı silme ihtiyacı duymayabilir.
Cihaza daha önceden yüklü halde gelen bloatware gayet fazla çekince içermese de birtakım tehlikelere de yol açabilir. Ayrıca cihazınızda başından beri yüklü halde olan bloatware, bir müddet sonra cihazda yavaşlamaya da niçin olacaktır. Bu da hem aleti hem de cihazın içerisindeki tüm uygulamaları daha yavaş çalıştıracaktır. Üstelik durağan(durgun) diskte yer edinen ufak programlar dahi bir müddet sonra olabildiğince yavaş bir halde çalışacaktır.
İndirme Yoluyla Cihaza Ulaşan Bloatware
Cihaza sonradan ulaşan bloatware, başından beri cihazda yer edinen yazılımlardan daha tehlikelidir. Farkında olmadan cihazınıza indirdiğiniz her bloatware kesinlikle tehlikeli olacak diye bir vaziyet yok. Ancak bu tür bloatware yazılımların emniyet riski daha yüksek olacaktır.
Bu bloatware şekli ancak bilgisayarınızı yavaşlatma ya da reklam göstermeyle yetinmemektedir. Bunun yanısıra siber saldırılar, casusluk ya da cihazınızı uzaktan idare etme gibi işlemlere de yol açma potansiyeli taşır. İndirme yoluyla cihazınıza bulaşan bloatware, fena niyetli web sitelerinden, şüpheli linklerden ya da reklamlardan gelmektedir. Ayrıca indirmeye çalıştığınız programlarla beraber de cihazınıza gelme ihtimali vardır.
Kullanıcılar, web sitelerinde yer edinen çerezleri kabul ettiğinde, cihazlarına bloatware yazılımının bulaşma riski artacaktır. Bazı web siteleri, kullananların bilgilerini web sitesi sahiplerine gönderir. Bu sırada bloatware yazılımı ise kullanıcı kimlikleri ve parolalar gibi titiz verileri bilgisayar korsanlarına iletir.
Bloatware Türleri Nelerdir?
Yazımızda bloatware nelerdir sorusunu, bu yazılımın türleri ile alakalı izahat yaparak da vermemiz faydalı olacaktır. Bu tatbik türü uzun yıllardan beri dijital mecralarda yer almaktadır. Akıllı aygıt üreticilerinin bazıları bu yazılımı cihazlara yüklerken bir bölümü da yüklememeyi tercih etmektedir. Bu yazılımın çok sayıda türü bulunmaktadır. Şimdi bu türler ile alakalı izahat yapalım.
Deneme Yazılımı
Bu bloatware en çok Windows bilgisayarlarda görünmektedir. Adından da anlaşılacağı gibi tecrübe etme yazılımı, aygıtlara daha önceden yüklenmiş tecrübe etme tabanlı bir yazılımdır. Bloatware türü olan tecrübe etme yazılımı bir hizmeti ya da ürünü kullanıcılara bedava olarak denemelerini sağlar. Bu nedenle bu tür, cihazlara üçüncü bir taraf ile açıkça yüklenir. Hatta bu, virüsten koruma yazılımı biçiminde de cihazlara gelebilir.
Deneme yazılımı, cihazlara ‘Ücretsiz deneme’ olarak gelir. Deneme süresi bittiğinde ise cihazın kaynaklarını tüketmeye adım atar ve çalışmayı durdurur. Sorun tam da burada başlar. Kullanıcılar bu yazılımı artık kullanamayacağı gibi bir de tatbik gereğinden fazla yer kaplamaya başlar. Bu da performans ve aygıt hızını düşürür. Ancak tecrübe etme yazılımını kaldırmak kolaydır.
Yardımcı Uygulamalar ve Programlar
Her aygıt üreticisi, ek programlar ve programlar ile cihazlarını desteklemektedir. Bu programlar hem bilgisayar hem telefonlarda yer almaktadır. Önceden cihaza yüklü halde gelen programlar ve programlar, kullanılmadığı vakit önemsiz yazılımlara dönüşmektedir ve depolama problemi yaşatmaktadır.
Çoğu üçüncü taraf uygulamaları aygıt üreticisi tarafınca yüklendiği için kalıcıdır. Ancak gene de bu uygulamaları kaldırmak ya da değişiklik yapmak mümkündür. Cihazlarınıza bir eklenti olarak gelecek bloatware türleri aşağıdaki gibidir.
- Oyunlar
- Tarayıcı uzantıları
- Sanal asistanlar
- Müzik programları
- Navigasyon uygulamaları
- Mesajlaşma uygulamaları
- Hava durumu uygulamaları
- Finans uygulamaları
- Sağlık ve fitness programları
Reklam Yazılımı
Reklam yazılımının tek amacı cihaza reklam eklemektir. Bu bloatware yazılımı en tehlikeli türlerden biridir. Çünkü reklam yazılımı, geliştiricilerin cihazlara yüklemeleri için üreticilere ücret ödediği iyi niyetli yazılımlarda saklanabilir.
Reklam yazılımları, kullananların eylemlerini gözlemleyerek siber saldırılara karşı savunmasız bırakma potansiyeli taşır. Adware şeklinde de geçen bu bloatware yazılımının belirleme etmek zordur. Dolayısıyla bu yazılımı kaldırmak da zor olmaktadır.
Bloatware Yazılımının Cihazınızda Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Bloatware yazılımı sıklıkla arka plana gizlenir. Bu nedenle bu yazılımı belirleme etmek her vakit basit olmamaktadır. Ancak çoğu tatbik tespitinde olduğu gibi bloatware yazılımının da cihazınıza bulaştığını anlamanın yolları vardır.
Bloatware yazılımının en yaygın emaresi cihazın performansını düşürüp yavaşlatmasıdır. Örneğin bloatware yazılımının yüklü olduğu cihazın başlatılması uzun sürer ve reaksiyon süreleri yavaşlar. Bunun yanında, cihazınızın depolama alanının ve RAM’inin birden dolduğunu görebilirsiniz. Cihazınızı temizleseniz de dolan miktarı gayet fazla düşüremediğinizi de ayrım edebilirsiniz. Bu noktada bloatware yazılımından şüphelenebilirsiniz.
Cihazınızı kullanırken reklamlarla karşılaşıyorsanız ve bunun önüne bir türlü geçemiyorsanız bloatware yazılımı devreye girmiş olabilir. Cihaz üreticileri, reklam gösterme anlaşmasıyla cihazlara bloatware yükleyebilmektedir. Bunun kararında ise kullanıcılar, cihazlarının reklamlarla dolu olduğuna tanık olmaktadır.
Bloatware Nasıl Kaldırılır?
Akıllı aygıt kullanıcıları için performans ve emniyet olabildiğince önemlidir. Kullanıcıların haiz oldukları cihazların süratli olması ve emniyet açığının bulunmaması son aşama önemlidir. Ancak lüzumsuz reklam, ciddi RAM tüketimi ya da aygıt yavaşlamasına maruz kalan kullanıcılar bu problemi çözüme ulaştırmak istemektedir. Bu noktada cihazınızı bloatware yazılımının ele geçirdiğini düşünebilirsiniz. Bu yazılımı cihazınızdan kaldırmanın çok sayıda yolu vardır. Şimdi bununla alakalı bir izahat yapalım.
Windows Üzerinden Bloatware Kaldırma
- Bloatware yazılımını cihazınızdan kaldırmak için ilk önce ‘Başlat’ menüsüne girin.
- Başlat menüsü üstünden ‘Ayarlar’ kısmına girin.
- Ayarlar menüsünden ise ‘Uygulamalar’ seçeneğine erişim sağlayın.
- Cihazınızda yer edinen programlar tamamlanana kadar bekleyin. Sonrasında bu sıralama üstünden ‘Bloatware’ bulunduğunu düşündüğünüz yazılımı bulun. Ardından ‘Kaldır’ yazısına tıklayın.
- Eğer tatbik tahmininiz yoksa tercihinizi kullanmadığınız bir tatbik ve programdan yana kullanın. Ancak seçeceğiniz programın sistem dosyası ya da mühim bir dosya olmamasına dikkat edin. İlgili uygulamayı silmek için de ‘Kaldır’ seçeneğine tıklamanız kafi olacaktır.
MacOS Üzerinden Bloatware Kaldırma
MacOS cihazları, sıklıkla yeni bir cihaza daha önceden yüklenmiş yazılımlar yerine kullanıcı kaynaklı yüklenen bloatware içerir. Bu durumda kullananların cihazlarını derli toplu olarak temizlemeleri gerekmektedir. Bu prosedürü ise aşağıdaki adımlarla uygulamaları mümkündür.
- Cihazınızdan ‘Finder’ penceresini açın.
- Ardından sol monitör çubuğu üstünden ‘Uygulamalar’ opsiyonu ile devam edin.
- Cihazınızda yer edinen ve lüzumsuz olmasından emin olduğunuz uygulamayı seçin.
- Sonra ise belirlediğiniz uygulamayı çöp kutusuna doğru sürükleyin.
- Son olarak çöp kutusuna sağ tıklayın ve ‘Çöp kutusunu boşalt’ seçeneğine tıklayın.
Telefon Üzerinden Bloatware Kaldırma
Telefon üstünden bloatware yazılımını tetikleyen uygulamaları silmek de benzer bir prosedür gerektirmektedir. Bu uygulamaları cihazdan kaldırmanın yollarından biri dönem dışı bırakma işlemidir. Ancak işe yaramadığını düşündüğünüz uygulamaların bazıları emniyet ve sistem açısından ehemmiyet taşıyabilir. Bu yüzden dikkatli olmanızda yarar var.
Android Üzerinden Bloatware Kaldırma
- Öncelikle cihazınızın ‘Ayarlar’ menüsüne girin.
- Ayarlar menüsü üstünden ‘Uygulamalar’ seçeneğini bulun ve dokunun.
- Uygulamalar bölümünden ise kaldırmayı düşündüğünüz uygulamayı bulun ve girin.
- Ardından uygulamanın altındaki ‘Devre dışı bırak’ seçeneğine dokunun. Eğer kaldırmak için bir seçenek var ise tercih edebilirsiniz.
iOS Üzerinden Bloatware Kaldırma
- iOS üstünden Bloatware yazılımını tetikleyen uygulamaları kaldırmak için ‘Ayarlar’ menüsüne girin.
- Ardından ‘Genel’ seçeneğine dokunun.
- Sonrasında ‘iPhone Depolama’ kısmına gidin.
- İstemediğiniz uygulamayı seçin.
- Son olarak ‘Uygulamayı sil’ seçeneğini dokunun.
Genel Değerlendirme
Bloatware, cihaza daha önceden yüklü halde gelen ya da kullananların bilincinde olmadan yüklediği zararlı sayılabilecek bir tatbik türüdür. Bu tatbik cihazın arka planında gizli saklı bir halde çalışarak cihazın performansını düşürür. Bunun yanısıra aygıt içerisindeki çoğu kıymetli deposu tüketme riski taşır. Ayrıca cihazın hafıza ve depolama kapasitesini tüketip pil ömrünü de kısaltır.
Bu tatbik bilgisayarınızı ya da telefonunuzu kısıtlar. Buna ayrıca web tarayıcınızı reklamlarla doldurma potansiyeline de sahiptir. Dahası cihazınıza güvenilir olmayan yazılımlar yükleme, virüs bulaştırma ve şahsi bilgilerinizi görme gibi eylemleri gerçekleştirerek emniyet açığına yol açar.
Her bloatware ciddi risk teşkil etmez. Sadece reklam göstermesiyle birtakım bloatware yazılımı göz ardı edilmektedir. Ancak gene de her an cihazınızın performansını yavaşlatma ya da emniyet tehdidine yol açma risklerini taşımış olduğu için bloatware yazılımını dikkate almak gerekir.
Yazımızda da anlattığımız yollarla bloatware yazılımını cihazınızdan kaldırmanız mümkündür. Her bloatware yazılımını silmek basit olmayacaktır. Ayrıca bu yazılımı her vakit ayrım etmek de olası değildir. Ancak cihazınızın performansında ciddi düşüşler yaşıyorsanız ya da sıklıkla reklam görmeye başladıysanız, cihazınıza bloatware yazılımının girdiğinden şüphelenebilirsiniz.
Sizler için hazırladığımız bloatware nelerdir rehberimiz burada sona eriyor. Sizler de bloatware hakkındaki sual ve düşüncelerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlerle paylaşmayı unutmayın.