Periyodik çizelgenin VII A grubunu oluşturan halojenlerin ikinci en hafifçe elementidir. Sarı yeşil renkli, kirli kokulu solunumu tehlikeli bir gazdır.
Sembolü: Cl
Atom Numarası: 17
Atom Ağırlığı: 35.453
Elemet serisi: Halojen
Maddenin Hali: Gaz
Görünümü: Sarımsı yeşil
Fiziksel Özellikleri:
35 ve 37 izotoplarının karışımı olan klorun elektron sayısı, soygaz argonunkinden bir elektron eksiktir. Bu nedenle klorür iyonu Cl- vererek elektron soruşturma eğilimindedir. Klor gazı özgür halde iki atomlu moleküller (Cl2) halinde bulunur. Gaz klor, soğuk suda büyük miktarlarda eriyebilir. Örneğin 10°C sıcaklıkta, 1 lt. suda, 3 lt. klor eriyebilir.
Kimyasal Özellikler
Klor oldukça etkili bir yükseltgendir. Hemen derhal bütün elementlerle doğudan birleşir. Elektronegatif olan klorda elektron kazınımı, iyonlaşma veya kovalansla gerçekleşir. Klor, hidrojenlere direkt olarak doğruya birleşerek hidroklorik asit (HCl) verir. Bu reaksiyon soğukta ya da güneş ışığında gerçekleşirse büyük oranda sıcaklık açığa menfaat ve şiddetli bir patlama olur. Klor, hidrofluorik asit (HF) haricinde oksijensiz bütün hidrojenli bileşiklere tesir eder, bu tarz şeyleri ayrıştırarak hidroklorik asit verir. Klor su buharıyla akkor derecede tersinir bir reaksiyon verir. Klorun soğuk suyla tepkimesi hidroklorik asit ve ayrışınca oksijen açığa çıkaran hipokloröz asit verir. Sülfürözasit, arsenik trioksit ve demir türleri üstüne tesir eden, klor suyunun yükseltgen özellikleri bu yolla açıklanır. Klor suyu altın ve platin gibi azca oksitlenen madenleri çözündürür boya maddelerini etkiler. Gaz halindeki klor madenlerin çoğunu etkiler. Soğukta, seyreltik çözelti halindeki sodyum hidroksitle tepkimeye girerse Javel suyu denilen sodyum klörür ve sodyum hiporlorit karışımını verir. Ametallerin birçoğu (iyot, kükürt, fosfor) klorla birleşir.
Klorun Elde Edilmesi:
Klor bütün halojenler içinde doğada en yaygın olanıdır. Örneğin toplam yerkabuğu hacminin % 0.2′si klorürler halindedir. Klor muhtelif yöntemlerle elde edilir. Scheele yöntemine göre laboratuvarda hidroklorik asidin, manganez dioksit ya da Javel Suyu ya da kalsiyum klorürle yükseltgenmesi yoluyla hazırlanır.
Deacon yöntemine göreyse klor, hidroklorik asidin hava oksijeniyle 450°C’de bakır klorür üzerinden yükseltgenmesiyle elde edilir. Ancak günümüzde maksimum bir sodyum ya da potasyum klorür çözeltisinin elektrolizinden yararlanılır.
Na+ + Cl– + H2O → Na+ + 1/2Cl2 + 1/2H2 + OH–
MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2 + 2H2O
Bileşikleri:
Hidrolik asit: (HCl). Klorun hidrojenle direkt olarak doğruya tepkimeye girmesiyle oluşur.
Sodyum Klorür: (NaCl – mutfak ya da kayatuzu): Klorun doğada en sıklıkla bilinmiş olduğu bileşiktir.
Oksijenli bileşikler: Klorun bilvasıta elde edilmiş oksijenli bileşikleri vardır. Kolayca bozunabilen bu bileşikler etkin, yükseltgen ve klorürleyicidirler.
Hipoklorüz anhidrit: (Cl2O). 4°C’de sıvılaşan sarı renkli bir gazdır. Hidropen, fosfor ve benzin gibi oksijenle birleşmeye yatkın tepkimeye girince ayrışır. Sudaki çözeltisinde hipoklorüz asit HCIO vardır.
Javel Suyu: Klorun, sodyum hidroksit üzerinee tkimesiyle oluşan bir sodyum klorür ve sodyum hipoklorit karışımıdır. Renk giderici olarak kullanılır.
Kireç Kaymağı: (CaOCl2). Sönmüş kireç üstünde klor geçirilmesiyle elde edilir, mikrop öldürücü olarak kullanılmaktadır.
Klor dioksit: (Cl2O). Klor ve oksijenden oluşan bu madde yeşil renkte bir gazdır. 60°C’de patlar. Tıpta tedavi alanında yakıcı özelliğinden kaynaklı gaz halinde kullanılmaktadır.
Kullanım Alanları:
Klor sıklıkla mikrop öldürücü ve renk giderici olarak kullanılır. Yün, pamuk, kağıt gibi bitkisel kökenli maddelerin beyazlatılmasında bilhassa javel suyu ve kireç kaymağı kullanılır. Ayrıca klor, hidroklorik asidin sentezle hazırlanmasında kalay klorür gibi klorürlerin ve karbon tetraklörür gibi organik türevlerin üretiminde kullanılır.