Tsunami‘nin kelime anlamı Japonca’da ‘liman dalgası’ anlamını taşımaktadır. İlk başlangıçta tsunami’ye med-cezir dalgası deniyordu, daha sonrasında dalgaların med-cezir ile alakası olmadığı anlaşıldıkça bunun yerine “Tsunami” sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır. Tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, aksine Tsunami bir dalgalar serisidir. Tsunami’de dalga serisi bir saatten uzun devam edebilmektedir.
İçindekiler
Tsunami niçin olur?
Tsunamilerin yol açtığı şey genel anlamda denizin altında gerçekleştirilen depremdir. Tsunamilerin ana üretim mekanizması, önemli oranda suyun yer değiştirmesi ya da denizin bozulmasıdır. Bu değişiklik ise genel anlamda deprem, toprak kayması, volkanik patlama, buzul buzağılamalarına ya da seyrek de olsa göktaşları ve nükleer testlere bağlıdır. (Ayrıca Bkz. Depremlerin meydana gelme nedenleri ve oluşumu)
Yapılan bir araştırmaya göre Samoa’daki Tsunami felaketinin peşinde da 8,3 büyüklüğündeki zelzele var. Bir depremin tsunamiye yol açması, ne kadar şiddetli olduğu ve zeminin ne kadar derininde gerçekleştiğine bağlıdır. Bu güne dek yaşanmış olan Tsunamilerin yüzde 80’i Pasifik Okyanusu’nda meydana gelmiştir.
Meydana gelen Tsunamiler Akdeniz’de ve Avrupa’nın birtakım bölgelerinde genel anlamda hafife alınan bir tehlikedir. Tsunami sebebiyle Sicilya ve Calabria’da 123.000’den fazla kişinin yaşamını kaybetmiş olduğu için bu onu Avrupa’nın en ölümcül tabii felaketlerinden biri yapıyor.
Tsunami iyi mi oluşur?
Depremlerin haricinde heyelanlar, volkanik patlamalar, göktaşı etkisi, denizaltındaki patlamalar ve tropik kasırgalar gibi durumlarda da tsunami oluşabilir.
Myanmar 2008’de fırtına sebebiyle oluşan bir tsunami türü olan meteotsunami sebebiyle büyük afete uğramış, 85 bin şahıs ölmüş, 54 bin şahıs kaybolmuştu.
Tsunami yükseklikleri
- Akış Derinliği: Yerden ya da deniz seviyesinden bağımsız olarak tsunami yüksekliğini yerden gösterir.
- Yükselme Yüksekliği ya da Su Basma Yüksekliği: Deniz seviyesinden yere ulaşmış olduğu yükseklik, en çok çabalama yüksekliği, deniz seviyesinden suyun ulaşmış olduğu en çok yüksekliği anlatım eder, bu da birtakım durumlarda bir tsunami tarafınca erişilen en çok yükseklik olarak bildirilir.
- Genlik, Dalga Yüksekliği ya da Tsunami Yüksekliği: Normal deniz seviyesine göre yüksekliğini anlatım eden Tsunami genliği, genel anlamda deniz seviyesinde ölçülür ve öteki dalga boy tiplerini ölçmek için gösterim olarak kullanılan kret-oluk yüksekliğinden farklıdır.
- Su seviyesi: İz ya da su işaretinden görüldüğü gibi deniz seviyesinin üstündeki maksimumu yükseklik. Su basma hattın / sınırında kesinlikle su izi olmaması bakımından en çok çabalama yüksekliği farklıdır.
Tsunami olacağı iyi mi anlaşılır?
Tsunamileri daha önceden yorumlamak, tahmin etmek, idrak etmek neredeyse imkansızdır. Basit bir yorumla açıklayacak olursak; şayet deniz kıyılarındaki sular bir anda çekilirse, birkaç dakika sonrasına tsunami olacağı anlamına gelebilir fakat bu da kısa ve ani bir müddet olmasından tedbir alma şansı bulunmamaktadır.
Deprem, yangın, tsunami ve benzer tabii afetleri yaşamamak, yaşandığı durumlarda da minimum kayıpla atlatmak dileğiyle…
